Co to jest surrealizm?

Surrealizm to kierunek w sztuce ściśle skorelowany z dadaizmem. Powstał we Francji w 1924 roku i trwał aż do 1966 roku, przybierając w międzyczasie wiele różnych form wyrazu. Początku nurtu należy dopatrywać się w dniu 18 maja 1917 roku, kiedy to Guillaume Apollinaire użył słowa “surrealizm” w swoich notatkach dla Sergei’a Diaghileva, stając się pomysłodawcą tego terminu i jego założycielem. Apollinaire słowem “surrealizm” opisał przemyślany, lecz także mało racjonalny twór, który miał charakteryzować się oryginalnością i nietuzinkowością. Realny początek surrealizmu w sztuce przypada jednak na pierwszy Manifest Surrealistyczny, wydany w Paryżu przez Louisa Aragona i Philippe'a Soupaulta w czasopiśmie Littérature. W czasopiśmie znalazły się teksty stanowiące zupełne przeciwieństwo ogólnie przyjętych norm. Autorzy przelewali na papier swoje myśli i sny, a spontaniczne teksty i całe zdania nie były w żaden sposób cenzurowane. Do 1924 roku uformowały się dwie grupy surrealistów, które walczyły zaciekle o prawa do terminu “surrealizm”. Wygrana przypadła Bretonowi, który dość dokładnie opisał założenia tego nurtu i jego główne cele, charakterystykę i ogólne myśli przewodnie. W ruch zaangażowało się wielu najlepszych artystów z całego świata, w tym Salvador Dali, Francis Picabia, Max Ernst, a także Toyen czy też Valentine Hugo. W niewielkim stopniu w surrealizm zaangażował się także Pablo Picasso i Marcel Duchamp, przez cały okres trwania nurtu pozostali jednak tylko na jego obrzeżach. Pierwsza wystawa artystów surrealizmu odbyła się w 1925 roku, rok po pierwszym manifeście.

Surrealizm w sztuce – charakterystyczne cechy

Surrealizm w sztuce stanowi przeciwieństwo realizmu, przypomina sen na jawie, kiedy to w trakcie jego trwania myśli zdają się stawać rzeczywistością. Artyści surrealistyczni starają się przelać na papier nieskrępowane niczym myśli i brak logiki w nieświadomym umyśle podczas snu, kiedy to jakiekolwiek sztywne ramy zdają się zupełnie istnieć. Nie bez powodu surrealizm w sztuce ma swoje korzenie w teoriach psychoanalitycznych, medytacji, zjawiskach paranormalnych czy w hipnozie. Dzieła tworzone z zachowaniem pełnej swobody artysty miały skłaniać do głębokiej refleksji i prowadzić do psychologicznych rozważań. To proces znany w sztuce jako automatyzm, który polega na malowaniu obrazów bądź pisaniu felietonów w spontaniczny sposób dyktowany przez ludzki mózg i psychikę. W dziełach surrealizmu znajdziemy wiele technik malowania, które znacznie zwiększyły swobodę twórczą najlepszych artystów z tego okresu. Warto wśród nich wymienić między innymi “Frottage”, czyli technikę polegającą na pocieraniu ołówkiem lub kredką po nierównej powierzchni oraz “grattage”, w której artysta skrobał już pomalowane fragmenty dzieła, uzyskując w ten sposób wyraźną lub ledwo zauważalną teksturę.

Surrealizm – najpopularniejsi przedstawiciele tego kierunku

Wśród surrealistycznych artystów znajdziemy wiele nazwisk doskonale znanych także osobom, które nie uznają sztuki za swoje główne zainteresowanie, lecz także postacie, które są znane jedynie w kręgu pasjonatów malarstwa.

• Salvador Dali (1904-1989) – hiszpański malarz, jeden z pierwszych i zarazem najważniejszych przedstawicieli surrealizmu. Pierwsze dzieła w tym nurcie Dali przedstawił światu już w 1929 roku, rok po przeprowadzeniu się do Paryża, stolicy ówczesnego surrealizmu. Był od początku zafascynowany stanem podświadomości oraz wielbicielem prac Sigmunda Freuda, w tym rzeczowych i głębokich psychoanaliz. Dali przedstawił swoje surrealistyczne obrazy między innymi na indywidualnej wystawie w 1933 roku w Nowym Jorku i przez czas jego fascynacji tym nurtem stworzył wiele szczególnie rozpoznawalnych dzieł, w tym “Trwałość pamięci”.
• Max Ernst (1891-1976) – niemiecki malarz, rzeźbiarz i grafik, główny pomysłodawca dadaizmu, autor dzieła “Ubu Imperator”. Na potrzeby swoich własnych dzieł stworzył technikę “grattage”, polegającą na rozcieraniu namalowanych już obrazów ostrymi przedmiotami, w celu stworzenia żądanej faktury oraz “frottage”, która polega na przeniesieniu faktury z innych przedmiotów wprost na dzieło. Max Ernst to artysta surrealizmu, a jego głównym motywem przewodnim były ptaki, które wyrażały jego alter-ego
• Hans Arp (1887-1966) – francuski grafik i malarz pochodzenia niemieckiego, który wraz z innymi artystami stworzył Cabaret Voltaire w Zurychu, dając podwaliny pod funkcjonujący przez kolejne lata dadaizm. W 1925 roku jego twórczość artystyczna skierowała się jednak w stronę surrealizmu, wskutek czego już w tym samym roku przedstawił swoje pierwsze dzieła surrealistyczne w Paryskiej galerii Galerie Pierre.
• Joan Miro (1893-1983) – kataloński malarz i rzeźbiarz, który początkowo tworzył obrazy w nurcie dadaizmu, aby po jego zniknięciu stać się jednym z ważniejszych przedstawicieli surrealizmu. Mimo iż nie przyznawał się oficjalnie do przynależności do jakichkolwiek tych grup, jego twórczość nie pozostawia jakichkolwiek złudzeń w oczach krytyków i wielbicieli ówczesnej sztuki. Miro wielokrotnie eksperymentował z nietypowymi technikami, stworzył surrealistyczne dzieła, polegając na procesie automatyzacji, wykorzystywał w swoich obrazach także symbole bezpośrednio kojarzące się ze sferą intymną. Wraz z Maxem Ernstem opracowali znaną technikę gratażu, polegającą na usuwaniu zaschniętej farby z płótna poprzez jej zdrapywanie ostrym narzędziem.

Surrealizm – dzieła, które warto znać

Każdy kierunek wyróżnia się charakterystycznymi dziełami, które zdecydowanie warto znać. W przypadku surrealizmu są to między innymi obrazy takie jak:

• Salvador Dali “Trwałość pamięci” (1931) – obraz kultowy, dzieło surrealizmu, które wywołało duże zmiany w kontekście tego nurtu. Znajdziemy na nim topiące się zegarki kieszonkowe, które mają przedstawiać spojrzenie na kwestię czasu oraz jego upływu. Dzieło przedstawia fantazyjną wizję artysty na temat czasoprzestrzeni. Całkowity brak jakichkolwiek cech kubizmu sprawia, że “Trwałość pamięci” to obraz będący definicją surrealizmu.
• Yves Tanguy “Mamo, Tata jest ranny!” (1927) – obraz surrealistyczny, którego tytuł został zaczerpnięty z badań prowadzonych nad trudnymi przypadkami weteranów wojennych. Pejzaż przedstawia pustynną przestrzeń rozświetloną szarym światłem z wieloma obiektami bez jakiegokolwiek powiązania, takimi jak kaktus oraz fasola, a także kudłaty patyk na pierwszym planie. Co ciekawe, nazwa nie naprowadza w żaden sposób na odbiór obrazu, a Tanguy przyznał w jednym z wywiadów, że przed rozpoczęcie malowania widział go w całości w swojej wyobraźni.
• Andre Masson “Walka ryb” (1926) – dzieło surrealistyczne przedstawiające ludzkie konflikty i zniszczenia wywołane niedawno zakończoną I wojną światową poprzez przedstawienie ryb atakujących się nawzajem. Co ciekawe, artysta postawił na nietypowy sposób malowania, rozsypał piasek na płótno, a wszelkie linie nanosił farbą bezpośrednio z tuby.
• Max Ernst “Barbarzyńcy” (1937) – obraz w stylu surrealizmu stworzony przez Maxa Ernsta, jednego z najważniejszych postaci w tym nurcie. Dzieło stanowi ukłon w stronę dziecięcych wspomnień i przedstawia wizje autora na temat strasznych losów czekających Europę podczas II wojny światowej w postaci dwóch złowieszczych ptaków pędzących w obranym kierunku.

Surrealizm w Polsce

Oddziaływanie koncepcji surrealizmu w sztuce było niezwykle szerokie i długotrwałe, dlatego dotarło również do Polski. Wpływ tego kierunku można zauważyć w różnych dziedzinach sztuk wizualnych. W naszym kraju surrealizm nie przyjął form działania grupowego, a jego oddziaływanie charakteryzuje się łączeniem z symbolizmem i ekspresjonizmem. Wśród głównych przedstawicieli surrealizmu w malarstwie polskim można wymienić między innymi Andrzeja Tomaszewskiego, Zdzisława Beksińskiego, Bożenę Grzyb-Jarodzką, Konrada Jarodzkiego, Ewę Juszkiewicz, Jarosława Kukowskiego, Daniela Pieluchę, Wojciecha Siudmaka, Witolda Wojtkiewicza i Jacka Yerkę.

Surrealizm na aukcjach OneBid

Na portalu aukcyjnym OneBid dostępne są licytacje dotyczące wybitnych dzieł sztuki, wśród których można również znaleźć między innymi obrazy surrealistyczne. Za pośrednictwem platformy internetowej można dołączyć do licytacji zgłaszając się drogą internetową, dzięki czemu można to zrobić z dowolnego miejsca, również z domu. Zapewniamy profesjonalną obsługę oraz najwyższy poziom bezpieczeństwa każdej transakcji. Ponadto portal jest bardzo intuicyjny i prosty w obsłudze, a każda aukcja przebiega na przejrzystych zasadach. Zapraszamy do wzięcia udziału w licytacji interesującego dzieła już dziś i stania się jego właścicielem.