Co to jest futuryzm?

Definicja futuryzmu jest bardzo ciekawa, szczególnie gdy skupimy się na głównych założeniach tego nurtu, którymi było przede wszystkim patrzenie w przyszłość i nowoczesność, przy jednoczesnym odrzuceniu przeszłości i tradycji. Ten awangardowy kierunek narodził się we Włoszech na początku XX wieku i w żywiołowym manifeście postulował zlikwidowanie bibliotek, muzeów czy różnego rodzaju akademii twierdząc, że ich działania są szkodliwe, niebezpieczne i wywierają destrukcyjny wpływ na społeczeństwo, ze względu na utrzymywanie i utrwalanie przestarzałej i niedołężnej kultury. Futuryści uznawali się za prawdziwych przewodników, którym warto było ufać. Na czas narodzin futuryzmu przypadł również okres poważnej i intensywnej rewolucji technicznej, w wyniku której nastąpił gwałtowny rozwój transportu i przemysłu. W tym okresie powstało wiele wynalazków, do których można zaliczyć m.in. elektryczność, film i telefon. Wszystko to było ogromną nowością, a kult nauki i techniki nawoływał do optymistycznego przekonania, jak doskonały wpływ ma nowoczesna technologia na życie człowieka i jego przyszłość. Nie było tu miejsca na kompromisy, dlatego też przedstawiciele futuryzmu odrzucali relikty przeszłości, a na ich miejsce stawiali zupełnie nowe wartości, co było powodowane chęcią wyjścia z cienia historii. Przez to prowokacyjność i dynamizm futurystów otworzył oczy społeczeństwa na nowe tendencje na wielu polach.

Futuryzm w malarstwie – charakterystyczne cechy

Futuryzm przez jego założycieli był uznawany za ideologię, która zachęca do zmiany myślenia, a nie tylko nowy kierunek czy styl. W 1909 roku, gdy powstał tak zwany “manifest futuryzmu”, w którym głoszono zniszczenie kultu przeszłości i usunięcie ze sztuki wszystkich motywów i tematów, które zostały już wykorzystane. Zachęcano do tworzenia zupełnie nowej sztuki, która daleka będzie od klasycznego naśladownictwa. Głównymi cechami charakterystycznymi malarstwa futurystycznego było ukazywanie przedmiotów w ruchu, jakby były namalowane w formie klatki z filmu. Obraz miał przedstawiać obiekt zatrzymany w danej sekundzie, podczas ruchu w sposób naturalnie postrzegany przez wzrok. Przez to dzieła były lekko rozmyte i pełne dynamiki. Najczęściej pojawiającym się motywem na obrazach w futuryzmie były miasta uchwycone w ruchu z migającymi światłami. Bardzo często na dziełach widoczne były nowoczesne maszyny, życie miejskie, tłum i gloryfikacja postępu technicznego. Początkowo malarze futurystyczni stosowali wąską gamę barw, w której dominował brąz, zieleń, a także kolor brunatny i żółty. Z czasem artyści zaczęli używać intensywniejszych i bardziej nasyconych kolorów. W okresie tym stosowano w malarstwie również dywizjonizm polegający na ograniczeniu palety barw widma słonecznego, w którym farby nakładane są plamami kolorystycznymi, które z pewnej odległości łączącymi się w siatkówce oka widza tworząc kolory uzupełniające. W ten sposób malarze uzyskiwali efekt świetlistości. Dzięki temu w każdym obrazie można było zauważyć rytm. Zauważalna była również kubistyczna dekompozycja i przenikanie się płaszczyzn.

Futuryzm w sztuce – rzeźba i architektura

Źródłem inspiracji dla artystów futurystycznych była nowoczesna i mechaniczna cywilizacja, która nawiązywała do fascynowania się zupełnie nowymi odkryciami, wynalazkami i osiągnięciami technicznymi. Futuryści zgodnie twierdzili, że to właśnie z tego rodzaju dóbr powinno się czerpać inspiracje, pozostawiając daleko w tyle sztukę pochodzącą z przeszłości. Trend ten można było również zauważyć w architekturze. Głównym twórcą i teoretykiem rzeźby futurystycznej był Umberto Boccioni, który w swoich kompozycjach wyraźnie przeciwstawiał się wierności naturze, tradycji i historii. Każde jego dzieło dążyło ku dynamizmowi i wzajemnemu przenikaniu się form, podobnie jak w malarstwie futurystycznym. Priorytetem w rzeźbie była nie sama konstrukcja przedstawienia ciała, ale jego ruch, dlatego Boccioni postulował, aby wmontować w rzeźby ruchome elementy mechaniczne.

Futuryzm – najpopularniejsi przedstawiciele tego kierunku

Do najpopularniejszych malarzy związanych z futuryzmem można wymienić:

• Giacomo Balla (1871-1958) – włoski malarz i jeden z twórców futuryzmu, który znacznie się z nim związał po 1910 roku. Jego prace wielokrotnie pojawiały się na znanych wystawach, dlatego też był uznawany za czołowego malarza futurystów, który w swoich obrazach rozmazywał kontury malowanych obiektów, aby dla przykładu obrazowały pędzące samochody lub pociągi. Kompozycje swoich dzieł rozbijał na fragmenty, dzięki czemu obrazy tworzyły coś w rodzaju mozaiki bądź błędnie ułożonych puzzli.
• Umberto Boccioni (1882-1916) – malarz urodzony w Kalabrii, tworzący formy za pomocą przenikających się wzajemnie płaszczyzn, komponujący w ten sposób obraz według reakcji przedmiotów na światło. Główną tematyką jego dzieł były miasta i zapełnione ulice, a od 1913 roku stawiał w dziełach na ukazanie szybkości, malując parowozy, rowery i samochody. Jego twórczość futurystyczna przekształciła się w kolejnym etapie w abstrakcjonizm.
• Gino Severini (1883-1966) – malarz urodzony w Toskanii, który zaprzyjaźnił się z twórcami futuryzmu i stał się jednym z jego przedstawicieli. W swoich dziełach zależało mu na ożywieniu włoskiej sztuki, dlatego ukazywał w nich szybkość i dynamizm współczesnego życia. Zwykle na obrazach przedstawiał postacie ludzkie jako źródła energetycznego ruchu, Jego szczególnym upodobaniem było malowanie nocnych scen, które wypełniał migotliwymi kolorami i rytmicznymi formami.

Futuryzm — przykłady dzieł, które warto znać

Jak w przypadku każdego kierunku w sztuce, tak też w opisywany nurcie można wymienić najpopularniejsze dzieła, które są doskonale rozpoznawalne na całym świecie. Futuryzm w malarstwie słynie z obrazów takich jak:

• Umberto Boccioni “Dynamizm cyklisty” (1913) – obraz olejny przedstawiający dynamiczną postać jadącego cyklisty, doskonale odzwierciedlający szybkość i ruch dzięki wirowi stożków i wachlarzykowatych kształtów.
• Umberto Boccioni “Stan umysłu, pożegnania” (1911) – dzieło prezentujące losowo ułożone kształty, tworzące chaotyczne tło, kojarzące się widzowi ze zwierzętami, samochodami i ludźmi. Postacie są niejasne, a gdzieniegdzie pojawiają się mgliste twarze. Obraz jest traktowany jako odzwierciedlenie stanu emocjonalnego artysty.
• Giacomo Balla “Dynamizm psa na smyczy” (1912) – to pierwszy obraz futurystyczny, którym autor określił swoją pozycję w wizualnym manifeście. Dzieło przedstawia biegnącego czarnego jamnika trzymanego na smyczy przez idącą za nim właścicielkę. Jej postać została ukazana od kolan w dół w czarnej sukience i butach w tym samym kolorze. Tło jest białe, poprzecinane skośnymi refleksami w pastelowych odcieniach. Wszystkie elementy dzieła są rozmyte i nieostre, gdyż artysta miał na celu pokazać w ten sposób ruch i uchwycić dynamizm.
• Giacomo Balla “Szybkość samochodu” (1913) – obraz, który powstał przy użyciu techniki typowej dla futurystów. Świadczą o tym rozmazane kontury obiektu przypominającego pędzący samochód. Dynamizm dzieła został osiągnięty poprzez zwielokrotnienie obrazu, czyli nakładające się na siebie barwy i formy w postaci prostych i falujących linii.
• Giacomo Balla “Dziewczynka na balkonie” (1912) – na obrazie tym możemy zauważyć biegnącą po balkonie dziewczynę. Jej nieustający ruch został ukazany przez rozmyte elementy oraz nakładające się na siebie części ciała dziecka w postaci poziomych i pionowych linii. Malarz w celu uzyskania tego rodzaju efektu kilkukrotnie powtarzał ten sam kształt w bliskich od siebie odległościach.
• Gino Severini “Bal Tabarin” (1912) – obraz przedstawia szalony bal w paryskim klubie nocnym oraz przenikające się płaszczyzny i powtarzające się kształty. W efekcie powstaje coś na kształt obrazu widzianego przez kalejdoskop, dzięki czemu w przedstawionej kompozycji można zauważyć ruch. W centrum dzieła widoczne są dwie tańczące kobiety w wirujących sukienkach, które ozdabiają atrakcyjne wzory.
• Gino Severini “Błękitna tancerka” (1912) – to kolejny przykład futurystycznego obrazu, który w centralnej części przedstawia tancerkę uchwyconą w ruchu, w niebieskiej sukni, złożonej z przenikających się fragmentów o różnych, nieregularnych kształtach. Dzieło zachowuje pełną dynamikę i należy do jednego z najpopularniejszych obrazów futuryzmu.
• Gino Severini “Pancerny Pociąg” (1915) – dzieło przedstawiające pięć postaci z twarzami ukrytymi w niebieskich szatach, które kucając, celują z karabinów. Wszystkie z nich znajdują się w pociągu, a pochodzący z dział i armat dym przyćmiewa naturalny krajobraz, na tle którego widoczna jest lokomotywa.

Futuryzm w malarstwie polskim

W 1919 roku powstał w Krakowie Klub Futurystów “Katarynka”, którego przedstawicielami byli między innymi malarze tacy jak Tytus Czyżewski (1880-1945) i Stanisław Młodożeniec (ur.1953). Twórczość dwóch ambitnych i zdolnych artystów warto poznać bliżej, gdyż stworzyli wybitne dzieła. Tytus Czyżewski studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a potem kontynuował studia w Paryżu. Głównie tworzył kompozycje wielopłaszczyznowe, wyróżniające się zgeometryzowaną i dynamiczną formą, nawiązującą do sztuki podhalańskiej. Dodatkowo wśród głównych motywów jego dzieł można wymienić portrety, martwe natury i pejzaże. Natomiast Stanisław Młodożeniec, który również studiował na tej samej akademii, co Tytus Czyżewski, najchętniej na swoich obrazach futurystycznych umieszczał tętniące życiem miasta, takie jak inspirujący go Nowy Jork, w którym mieszkał. Jego dzieła przedstawiają równoległe i reportażowe ujęcia, a także abstrakcyjne kompozycje, które przejawiają się w pewnych uproszczeniach, widocznych w budowie tworzonych postaci. Postacie te mają zazwyczaj rozmyte kształty, iluzoryczne twarze i części ciała.

Futuryzm na aukcjach OneBid

Wiele obrazów futurystycznych możesz nabyć za pośrednictwem licytacji dostępnych na portalu aukcyjnym OneBid. To doskonała okazja do zakupu interesujących lub od dawna poszukiwanych dzieł w atrakcyjnej cenie. Wystarczy, że zgłosisz chęć swojego udziału. Wszystkie etapy licytacji odbywają się drogą internetową, dzięki czemu nie musisz wychodzić z domu, co jest bardzo wygodnym i komfortowym rozwiązaniem. Nasza platforma jest jedną z najpopularniejszych w Polsce, na której zapewniamy bezpieczeństwo każdej transakcji dbając o dobro każdego klienta, a także gwarantujemy profesjonalną obsługę.