Adam Galdikas, Galva

Adam Galdikas (1893-1969)
Głowa
1933, akwarela, 49,5 x 64
Sygnatura. AD: A. Galdikas 33

RZADKIE DZIEŁO ADOMASA GALDIKASA Z OKRESU DOJRZAŁEGO
Obraz powstał w dojrzałym okresie twórczości Adama Galdikasa (1928-1940), charakteryzującym się wirtuozerskimi eksperymentami, malarską spontanicznością oraz poszukiwaniem narodowej oryginalności i geometrycznej konstrukcji przedmiotów. W tym czasie intensywnie poszukujący nowych dróg autoekspresji artysta skoncentrował się na strukturze obrazu i geometrycznej stylizacji postaci ludzkiej, malując inscenizowane martwe natury z przedmiotów domowego użytku, dziecięcych zabawek i ludowych statuetek, do których stosował zasady podziału formy i dekoracyjnego kubizmu. "Romantyzm zniknął i musi pojawić się nowy światopogląd", powiedział Galdikas w rozmowie w Novaya Romuva (1933, nr 148, s. 868). Być może oznaki nowego "światopoglądu" można dostrzec w jego figuratywnych kompozycjach i wizerunkach kobiet, które mają ekspresyjny i dekoracyjny kubistyczny charakter. Jest to rzadka i niezwykle cenna część spuścizny artystycznej Galdikasa, która ze względu na niewyszukaną formę i emocjonalność kojarzona jest z tradycją litewskiej rzeźby ludowej (History of 20th Century Lithuanian Art: 1900 - 1940, vol. 2, 1983, s. 56). Wartość tego obrazu jest jeszcze większa w kontekście życia kulturalnego. Jego pojawienie się zbiegło się z silnym ruchem kulturalnym lat czterdziestych. Pojawienie się grupy "Ars", której Galdikas był członkiem, było znaczącym wydarzeniem w okresie wczesnych lat czterdziestych. Artysta wystawiał tego typu prace na pierwszej (1931) i drugiej (1934) wystawie ugrupowania Ars w Kownie, określając je lakonicznie jako "głowy".
Praca należy do czwartej dekady XX wieku. W odróżnieniu od innych dzieł tego gatunku wyróżnia się jednak lakonicznym, niemal schematycznym rysunkiem, dekoracyjnością i cechami art deco. Emocjonalność obrazu wynika z zajmującej niemal całą płaszczyznę frontalnej głowy kobiety, namalowanej spontanicznie, jakby jednym tchem. Zbudowany z geometrycznych kształtów obraz podzielony jest na śmiałe kontrastowe płaszczyzny, podkreślające zestawienie bieli i czerni oraz szczególne spojrzenie świecących oczu, którego przenikliwy charakter podkreślają białe błyski w czarnych oczach. Stylizowana twarz zdaje się ożywać, uśmiechać, komunikować. Portret charakteryzuje element graficzny, poziome pociągnięcia pędzla pokrywające tło, uzupełnione bardziej wyrazistymi zakrzywionymi pociągnięciami pędzla. Wybuch emocji jest kontrolowany przez solidną konstrukcję portretu złożoną z okręgów (twarz kobiety, głowa), półkola (pas barkowy) i trójkąta w tle. Galdikas nie eksperymentował długo z geometrycznymi kształtami. Najprawdopodobniej były one tylko krótkim etapem na drodze artysty, który dążył do romantyzmu i poezji obrazów.
DR. Lijana Natalevičienė