"Szanowny Panie. Nie jest w moiem powołaniu na teraz występować politycznie w sposób jaki mi wskazujesz. ...".
List odręczny poety do Wincentego Tyszkiewicza. Tekst w języku polskim. (Paryż) Batignolles, rue du Boulevard N. 12. 24 Listopada 1847 r. List 2-kartkowy (4-stronnie zapisany) o wym.: 25 x 19,2 cm.
List na cienkim kremowym papierze, widoczne ślady składania. Pismo czytelne, wyraźne, częściowo "przebija" na drugą stronę, podkreślenia w tekście. Ślady niew. zawilg. i minimalnych podklejeń naddarć marginesów (jak na ilustracji). Stan niemal b. dobry. Lit.: "Dzieła A. Mickiewicza. T. VII. Mikołów. Nakł. i druk. Sp. Wyd. K. Miarki.; Pamiętnik literacki CXIII, 2022.3.13. Maria Prussak. Instytut Badań literackich PAN. Warszawa. Mickiewicz Nieogarniony (tu zamieszczona jest pełna transliteracja).
Poniżej publikujemy krótki fragment listu (początek i koniec):
"Szanowny Panie.
Nie jest w mojem powołaniu na teraz
występować politycznie w sposób, jaki
mi wskazujesz. Moralną tylko pomoc
nieść Tobie mogę: służyć Tobie gotów
jestem w przygotowaniu Ciebie do
zaczęcia pełniejszego działania. Duch
jakim dotąd działasz, i sposób, lubo
są na drodze prostej narodowej, nie są
jeszcze wielkości zamiaru odpowiednie.
........................................................
........................................................
........................................................
............ Dźwignienie z gruntów przyszłego
społeczeństwa jest ostatnim celem działań
Polaka. Bez tego nie zbawi on narodu swego,
nie zbawi duszy swojej. Bóg urządza na to
niewidome ruchy polityczne i innych narodów,
i one nam dadzą także siłę materjalną.
Przypomniałem tu pokrótce to, cośmy
już zagaili w przeszłej rozmowie
naszej. Twój serdecznie przywiązany sługa
Adam Mickiewicz
Batignolles, rue du Boulevard N. 12.
1847. 24 Listopada".
Poniżej zamieszczamy opis profesora Michała Kuziaka:
Prof. dr hab. Michał Kuziak
Instytut Literatury Polskiej UW
"Adresatem listu, napisanego przez Mickiewicza 24 listopada 1847 r., był Wincenty Tyszkiewicz - uczestnik wojen napoleońskich, powstaniec listopadowy, poseł okręgu skwirskiego na sejm 1831 roku. Po upadku powstania działacz konspiracyjny wspierający partyzantkę Józefa Zaliwskiego w Galicji w 1833 roku (Mickiewicz poświęcił tej akcji artykuł w „Pielgrzymie Polskim"). Na emigracji działacz polityczny w Belgii, członek założonego przez Joachima Lelewela Zjednoczenia Emigracji Polskiej.
List został opublikowany po raz pierwszy w tygodniku „Kraj" (1883, nr 28), a następnie przedrukowany w paryskiej edycji korespondencji Mickiewicza, z mylną datą „11 junii 1847". Edytorem pierwodruku był Zygmunt Librowicz pracujący w wydawnictwie Bolesława Murycego Wolffa w Petersburgu - m. in. wydawcy dzieł Mickiewicza oraz właściciela autografu listu, o czym informuje Wydanie Narodowe Dzieł poety. W edycji tej, stanowiącej pierwsze całościowe krytyczne wydanie utworów Mickiewicza, list do Tyszkiewicza został wydrukowany na podstawie odpisu, który spłonął w Bibliotece Krasińskich w Warszawie w 1944 r. (nie pochodził jednak raczej z muzeum polskiego w Rapperswilu, w 1914 r. miał go w ręku Manfred Kridl); edytorzy korzystali z pracy przygotowanej dla przedwojennego Wydania Sejmowego.
Ostatnia publikacja w Wydaniu Rocznicowym Dzieł (nr 901), jak i poprzednie, cechują się zmodernizowaną ortografią i interpunkcją oraz niewielkimi zmianami w układzie listu w stosunku do autografu. W 2022 r. Maria Prussak opublikowała transliterację listu do Tyszkiewicza na podstawie odkrycia w Narodowym Archiwum Literackim w Pradze; tam też znajduje się oryginalna koperta, w której został wysłany. Niewykluczone, że mamy do czynienia z brulionową wersją listu oraz z jego, znajdującym się w Pradze, wariantem przepisanym na czysto. Świadczyłaby o tym jego staranna kaligrafia, a także pominięcie stylistyczne fragmentu zdania, który powtarza się w innym zdaniu (chodzi o określenie sprawy polskiej jako „największej na świecie"). Wspomniane wyżej edycje, począwszy od pierwodruku, zawierają to powtórzenie.
Mickiewicz podaje swój adres Paryż-Batignolles, rue du Boulevard 12, dokąd przeprowadził się w 1845 r. wraz z rodziną, zmuszony do oszczędzania pieniędzy po zakończeniu wykładów w Collčge de France. W Wydaniu Rocznicowym edytorzy zapisują tylko pierwszą część tej lokalizacji, wcześniejsze Wydanie Jubileuszowe pomijało ją całkowicie. List jest odpowiedzią na korespondencję Tyszkiewicza (z 19 listopada 1847 r.), zapraszającego poetę do Brukseli na obchody rocznicy powstania listopadowego, a także pragnącego powołać się na autorytet Mickiewicza w związku z wagą jedności emigracji.
Rok 1847 w życiu poety to ważny czas. Mickiewicz po utracie katedry w Collčge de France działa w Kole Towiańczyków. W 1848 r., w trakcie Wiosny Ludów, będzie organizował Legion Polski we Włoszech, a także redagował rewolucyjną „Trybunę Ludów". Wybierając aktywność polityczną, zerwie z Towiańskim, który kładł nacisk na rozwój duchowy.
Epistolografia Mickiewicza odznacza się na tle korespondencji romantyków praktycznym, życiowym charakterem. Wyjątek stanowią listy związane z przekazem politycznym bądź religijnym, rzadziej - z kwestiami estetycznymi. W liście do Tyszkiewicza, nawiązując do wcześniejszej wymiany myśli z adresatem, poeta łączy wspomniane przekazy. Pozostaje w duchu myśli wypracowanej w trakcie wykładów paryskich poświęconych literaturze i kulturze Słowian (konstruowanej już wcześniej, choćby w Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego w latach 30.), a także w trakcie działalności pośród Towiańczyków. Mickiewicz pisze o sprawie polskiej cechującej się znaczeniem w perspektywie uniwersalnej - jako o sprawie całego chrześcijaństwa. Oznacza to zarówno konieczność umiędzynarodowienia problemu polskiego, zaangażowania weń innych narodów, jak i wskazanie na jego wagę dla rozwoju dziejów. Zdaniem poety to Polska może dać światu, tak potrzebną w połowie XIX wieku, wizję przyszłości - splatającą politykę i religię.
Interesujące - zwłaszcza, że Tyszkiewicz pod koniec lat 40. odchodzi z kręgu demokratycznego Joachima Lelewela i zbliża się do konserwatystów z otoczenia ks. Adama Jerzego Czartoryskiego - jest wyrażone w liście przekonanie Mickiewicza o jałowości współczesnego mu chrześcijaństwa, a zarazem o postępującej sekularyzacji. Podobnie, rzadko wypowiadane przez romantyka z taką mocą, przekonanie o jałowości szlachty polskiej oraz konieczności jej odrodzenia się - w duchu wartości ludu słowiańskiego, religii Izraela oraz dziedzictwa wielkich czynów dawnej szlachty.
Mickiewicz, odmawiając przyjazdu do Brukseli, przekazuje Tyszkiewiczowi pouczenie moralne, sfromułowane w duchu nauk Towiańskiego. Wskazuje na konieczność wykonania pracy wewnętrznej, związanej ze zrozumieniem własnego przeznaczenia w planach bożych, podkreśla rolę cierpienia w takim poznaniu. Zapowiada przyszłe wspólne działanie z adresatem listu".
Ostatnio oglądane
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
Ulubione
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji